تبیین انگاره طراحی شهری مشارکتی در فرآیند بازآفرینی شهری اجتماع محور براساس فلسفه رئالیسم اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه شهرسازی، دانشکده شهرسازی و معماری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

10.22099/udsi.2024.51453.1001

چکیده

رویکرد بازآفرینی ‌شهری در سیر تطور تاریخی خود، مقولۀ مشارکت اجتماعی را مورد تاکید قرار داده که منجر به شکل‌گیری رویکرد بازآفرینی ‌شهری اجتماع‌‌ محور گردیده ‌است. مشارکت مردمی در فرآیند بازآفرینی منجر ‌به پایداری ‌اجتماعی خواهد شد. از ‌آنجایی‌که مهارت ‌و‌ آگاهی کافی برای ورود ‌به عرصۀ مشارکت در فرآیند طراحی و خلق فضاهای شهری امری ضروری است، به ‌نظر ‌می‌رسد دلیل عدم مشارکت تاکنون، حاصل فقدان آموزش‌های موردِ نیاز بوده‌ است. با هدف تعیین ‌نقش و جایگاهِ آموزش در فرآیند بازآفرینی‌ شهری اجتماع‌ محور، در پژوهش حاضر با ‌بهره‌گیری ‌از روش تحقیق کیفی و راهبرد تحلیل محتوا، خاستگاه فلسفی و نظری موضوع در فلسفه رئالیسم اسلامی، واکاوی گردیده‌‌است که در ‌نهایت منجvبه تشکیل مدل بازآفرینی‌ شهری اجتماع ‌محور از‌ طریق آموزش شده ‌است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد اتخاذِ رویکرد مشارکت ‌بعنوان پارادایم طراحی، منجر‌به موفقیت پروژه‌های بازآفرینی شهری خواهدشد و براساس یافته‌های موردپژوهی برای جلبب مشارکت ذینفعان در پروژه‌های طراحی شهری آموزش به عنوان قدم و اول و عامل تاثیرگذار، نقش مهمی ایفا خواهد کرد. آموزش در‌ این ‌مفهوم به معنای آگاهی‌بخشی، اطلاع‌رسانی، نظرسنجی، زمینه‌ساز مشارکتِ اجتماعی، عامل حساس‌سازی و مسئولیت پذیری شهروندان و همچنین عامل خلق فضاهای شهری با کیفیت و پاسخگو به نیازهای مخاطبان خواهد‌بود. برای نیل به این هدف مبانی فلسفی اندیشۀ اسلامی درباب آموزش، تحلیل گردیده است تا اهداف، اصول، روش و محتوای آموزش متأثر از اندیشۀ اسلامی ارائه ‌شود. این پژوهش از‌منظر هدف تحقیق بنیادی و براساس ماهیت موضوع و حیطۀ مورد ‌پژوهش در علوم اجتماعی، توصیفی-تحلیلی محسوب میگردد. نتایج تحقیق نشان می‌دهند، آموزش با هدف طراحی شهری مشارکتی، با جامعه و برای جامعه محقق می شود و نه آموزش به جامعه؛ که با اهمیت بخشی به نقش ذینفعان در این فرآیند، متأثر از رویکردی پائین به بالا، براساس خواست‌های جامعه تدوین می‌گردد و در قالب اصول طراحی مشارکتی به جامعه ارائه میشوند.

تازه های تحقیق

- براساس یافته­های این پژوهش، بازآفرینی شهری اجتماع­محور، رویکردی تأثیرگذار در اجرای موفق پروژه­های طراحی شهری مشارکتی در بافت تاریخی است.

- جلب مشارکت اجتماعات محلی (ذینفعان) و مخاطبان پروژه­های طراحی فضاهای شهری در گِرو انجام آموزش­های اجتماعی است.

- تعیین نفع هر یک از بازیگران محلی در فرآیند طراحی شهری اجتماع‌محور، مهم­ترین و تأثیرگذارترین اقدامات است.

- مبانی فلسفی رئالیسم اسلامی، تعیین‌کننده اُصول آموزش اجتماعی در فرآیند جلب مشارکت مردمی است.

- در پروژه طراحی فضاهای شهری با هدف بازآفرینی بافت تاریخی شیراز، مشارکت کسبه و ذینفعان پروژه، پس از اعلام مشوق­های لازم برای ایجاد ارزش‌افزوده املاک و سرقفلی­ها، افزایش یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Definition of Participative Urban Design Paradigm in The Community-led Urban Regeneration Based on Islamic Realism Philosophy

نویسنده [English]

  • Nastaran Najdaghi
Department of Urbanism, Faculty of Architecture and Urbanism, University of Islamic Art,Tabriz, Iran
چکیده [English]

During the evolution of the urban regeneration approach, attention to social participation has led to formation of community-Led urban regeneration. Social participation can improve social capital, sense of place and responsibility to the place, through community-Led urban regeneration process. As the art of qualifying public spaces, its activities’ platform is urban environment and space, given the social, ethnic and historical features of citizens and structural and physical requirements, urban design tends to make the urban space more at the service of the people and in this regard, in addition to the welfare of citizens, meet their emotional and psychological needs. Urban design focused on making places for people and the process of creating a better place for people. The main emphasis in urban design issues such as creating a place of interdisciplinary, public areas, group activities, interactive creation and social justice and civil participation. needs of public participation in improvement of cities status is not unknown. Based on the views of the theorists, social participation can also create social sustainability. Since the sufficient skills and knowledge are needed to take apart in decision making process with the aim of social participation in local development projects and urban spaces designing, it seems that the lack of educating and training required was due to failure social participation during urban regeneration projects. Due to the nature of this approach and intervention platform, the position of education must be clarified in this process. There are many instruments to use during this intervention, but the rule of education is not clarified in this process, yet. Disregarding for the role of residents who live in urban neighbors is the most important reason of failure to implement urban space design development projects with high quality in Iran. It is the result of lack of planning to attract participation neither teaching them, not to learn all people with the aim transferring experiences and to make appropriate methods to paradigm shift in the participants, on the other hand there are not enough awareness and expertise in the urban manager groups and the administrative experts. In addition, it is necessary to produce conceptual framework for educating, training and learning citizens based on creed, native culture and identity of Islamic-Iranian society. This study includes specifying the position of social education during common participation attraction process and also making clear the theoretical and philosophical basis of Islamic Ideology about social education with emphasized on the role of community and participation concept in the procedure of urban designing. Gathering data has been done with questionnaire, interview, and field study. This study is applied research and done with descriptive and analytical methods. The results show there is a significant positive relationship between social education and sustainable urban regeneration. It is therefore suggested that educating residents will be set as the target of sustainable urban regeneration plans as a pivotal element of urban designing and making decision. Finally, the results of study representative that based on Islamic realistic philosophy, the paradigm is educating and training from society and for society are the main purpose. The conclusion shows that educating and training to society have no expected results. The values of this society have been specified based on anthropology. With the aim of explaining the relationship between education-training and urban regeneration and also defining its role and position in the community-led urban regeneration process, in this study by using qualitative analysis and content analysis method, theories have been reviewed to compose the community-led urban regeneration through training. The results of study contain investigating the participatory approach as a designing paradigm will lead to the success of urban regeneration projects and there is an important issue that social training and social educating are not only instruments to achieve urban regeneration objectives but those should be considered as executables to attract citizen’s participation. In addition, the training and educating will be assumed as means to achieve enabling, empowering, capacity building and institutionalization for urban projects beneficiaries. In this study the theories are divided into two categories based on their nature. The first one contains the viewpoints about the relation between education and participation in common. And the other on contains the theories that includes philosophy of education in Islamic-Realism. According on research findings it is obvious that over the past decade, along with changing the view of environmental sustainability to social sustainability, education and training are implemented to building capacity and social empowerment with aim to increase social capacity. These all lead to increase social participation and common abilities to take apart in local development and urban space designing. The citizens who are educated and trained enough, are ready to participate in decision making, designing and implementation of urban regeneration projects. Finally, community-led urban regeneration can happen with the building capacity through education and training continuously. Likewise, in order to Islamic thought’s nature about social education and training and social behaviors in the community, defining the aims, principles, methods and contents of social education and training affected Islamic thought organize the main purposes of this study. The method of this research as its purpose is decisive and based on its social science nature is descriptive. With the purpose to define attribute of social education and training affected Islamic theology, two viewpoints are compared: Islamic Realistic philosophy and its Etebariat theory versus some theories about participation in urbanism and urban planning those have been based on social education and training. There are hierarchical aims based on Islamic philosophy and in accordance with these goals, the characteristics of education to the community have been explained. In general, despite the differences in the titles used to explain the theoretical and philosophical foundations of each of the two views there are similarities in the general orientation of explaining the role of education and training to the community to strengthen social responsibility and participation in both perspectives. As a final conclusion, it should be said that conscious participate urban design requires education, which should be explained in the context of the Islamic worldview and the principles of education in Islam. Based on case study surveying it revealed the education and training can improve the achievements and participation goals. During the implementation of this project tradesman refused to participate at the first, then, after some negotiation and explanation about the probable rewards and especially receiving their opinions about the priorities in infrastructure, space design, urban furniture, planting, facades, shades and materials for pedestrian flooring, they decided to be a part of this project.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Participation
  • Design
  • Regeneration
  • IslamicRealism
  1. اسلامی، غ.، و کامل‌نیا، ح. (۱۳۹۲). معماری جمعی از نظریه تا عمل. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  2. بحرینی، س. ح.، ایزدی، م. س.، و مفیدی، م. (۱۳۹۳). رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی‌شهری پایدار). مطالعات شهری، ۹، ۱۷-۲۸.
  3. پوراحمد، ا.، حبیبی، ک.، و کشاورز، م. (۱۳۸۹). سیر تحول بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسودۀ شهری. شهر ایرانی اسلامی، ۱، ۵۳-۵۵.
  4. حبیبی، م.، و سعیدی رضوانی، ن. (۱۳۸۴). شهرسازی مشارکتی؛ کاوشی نظری در شرایط ایران. هنرهای زیبا، ۲۴، ۱۵-۲۴.
  5. حسینی، س. ج. (۱۳۸۷). مشارکت پایدار مردمی در نوسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده شهری. مشهد: انتشارات سخن گستر.
  6. حناچی، پ. (۱۳۹۱). مرمت شهری در بافت‌های تاریخی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  7. حناچی، پ.، و فدایی‌نژاد، س. (۱۳۹۰). تدوین چارچوب مفهومی حفاظت و بازآفرینی یکپارچه در بافت‌های فرهنگی-تاریخی. هنرهای زیبا، ۴۶، ۱۵-۲۶.
  8. شرفی، م.، و برک‌پور، ن. (۱۳۸۹). گونه‌شناسی تکنیک‌های مشارکت شهروندان در برنامه‌ریزی شهری، بر مبنای سطوح مختلف مشارکت. نامۀ معماری و شهرسازی، ۲ (۴)، ۷۷-۱۰۱.
  9. شریعتمداری، ع. (۱۳۴۳). تعلیم و تربیت. مجلۀ تعلیم و تربیت، ۱، ۱-۱۰.
  10. شریعتمداری، ع. (۱۳۷۵). شناخت‌شناسی فلسفی و آموزش. جمله‌نامۀ فرهنگستان علوم، ۳ (۵)، ۳-۱۶.
  11. شریفیان ثانی، م. (۱۳۸۰). فرهنگ شهری: مشارکت شهروندی؛ حکمرانی شهری و مدیریت شهری. مدیریت شهری، ۸، ۴۲-۵۵.
  12. صالحی، ا.، مرادی، ا.، و فیروزی، ا. (۱۳۹۴). نگاهی جامع به تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه شهید مرتضی مطهری با تأکید بر اصول، اهداف و روش‌های تربیتی. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ۲۲ (۲۵)، ۹-۳۷.
  13. طباطبایی، م. ح. (۱۳۶۱). تفسیر المیزان (ترجمۀ ن. مکارم شیرازی، جلد ۲۰). تهران: نشر بنیاد علامه.
  14. طباطبایی، م. ح. (۱۳۷۰). نهایه‌الحکمه (ترجمه و شرح ش. شیروانی، جلد ۱). تهران: انتشارات الزهرا.
  15. طباطبایی، م. ح. (۱۳۸۵). اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج. ۱ و ۲ و ۳). قم: انتشارات صدرا.
  16. عبدی دانشپور، ز. (۱۳۹۴). درآمدی بر نظریه‌های برنامه‌ریزی با تأکید ویژه بر برنامه‌ریزی شهری (چاپ سوم). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  17. علوی‌تبار، ع. (۱۳۸۲). بررسی الگوهای مشارکت شهروندان در ادارۀ امور شهرها (جلد دوم). سازمان شهرداری‌ها.
  18. گوتک، ج. ا. (۱۳۸۰). مکاتب فلسفی و آراء تربیتی (ترجمۀ م. پاک‌سرشت). تهران: انتشارات سمت.
  19. مصباح یزدی، م. ت. (۱۳۶۰). اهداف تربیت از دیدگاه اسلام. تهران: انتشارات سمت.
  20. مصباح یزدی، م. ت. (۱۳۸۲). نظریۀ حقوقی اسلام: حقوق متقابل مردم و حکومت (نگارش م. نادری و م. کریمی‌نیا، جلد اول و دوم، چاپ اول). قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  21. مطهری، م. (۱۳۷۴). سیری در سیرۀ نبوی. تهران: انتشارات صدرا.
  22. مطهری، م. (۱۳۸۰). فطرت. تهران: انتشارات صدرا.
  23. مک‌کارتی، ج. (۱۳۹۰). شراکت، برنامه‌ریزی تعاونی و بازآفرینی شهری (ترجمۀ م. خلیل‌نژادی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  24. ملکی، ح. (۱۳۸۴). تعلیم و تربیت اسلامی: رویکرد کلان‌نگر. تهران: انتشارات عابد.
  25. منگن، ا. پ. (۱۳۹۰). طرد اجتماعی و پهنه‌های مسئله‌دار اروپا؛ مدیریت نوسازی شهری (ترجمۀ ع. اقوامی مقدم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  26. نبویان، س. م. (۱۳۸۸). فلسفۀ حق. قم: مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  27. ندایی، ه. (۱۳۷۴). نگاهی گذرا به مبانی تعلیم و تربیت در رئالیسم اسلامی: تأثیر مقولات فلسفی بر جنبه‌های مختلف تعلیم و تربیت. مجلۀ علمی‌پژوهشی مصباح، ۴ (۱۵)، ۷-۱۶.
  28. Assefa, G., & Frostell, B. (2007). Social sustainability and social acceptance in technology assessment: A case study of energy. Technologies in Society Journal, 29, 63-78. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2007.01.012
  29. Baker, M., Coaffee, J., & Sherriff, G. (2006). Achieving successful participation: Literature review. Department for Communities and Local Government.
  30. Bevilacqua, C., Calabro, J., & Maione, C. (2013). The role of community in urban regeneration: Mixed use area approach in USA. In Proceeding REAL CORP 2013 (pp. 20-23). Rome: Tagungsband.
  31. Calthorpe, P., & Fulton, W. (2001). The regional city. Island Press.
  32. Colantonio, A., & Dixon, T. (2011). Urban regeneration & social sustainability: Best practice from European cities. Wiley-Blackwell.
  33. Healey, P. (1996). The communicative turn in planning theory and its implications for spatial strategy formation. Environment and Planning B: Planning and Design, 23, 217-234. https://doi.org/10.1068/b230217
  34. Hillier, J. (2010). Shadows of power: A story of foresight in land use planning (K. Pouladi, Trans.). Tehran: Publications of Iranian Society of Consulting Engineers.
  35. Izadi, M. S. (2006). A study on city center regeneration: A comparative analysis of two different approaches to the revitalization of historic city centers in Iran (Doctoral dissertation, Newcastle University).
  36. Large Scale Urban Distressed Areas (LUDA). (2003). Appraisal of urban rehabilitation literature and projects, including a glossary of terms and a preliminary set of indicators characterizing LUDA. Dresden.
  37. McDonald, S., Malys, N., & Maliene, V. (2009). Urban regeneration for sustainable communities: A case study. Technological and Economic Development of Economy, 15(1), 49-59. https://doi.org/10.3846/1392-8619.2009.15.49-59
  38. Petts, J., & Leach, B. (2000). Evaluation methods for public participation: Literature review. Environment Agency.
  39. Roberts, P. (2000). The evolution, definition, and purpose of urban regeneration. In A handbook, British Urban Regeneration Association. London: SAGE Publications.

Turok, I. (2004). Urban regeneration: What can be done and what should be avoided? Proceedings of the Istanbul Conference on Urban Regeneration. Istanbul: Lutfi Kirdar Exhibition Centre.

  • تاریخ دریافت: 07 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 20 تیر 1403
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 26 شهریور 1403
  • تاریخ انتشار: 26 شهریور 1403