فضاهای عمومی درمانگر استرس: نقش طراحی‌شهری در ارتقای سلامت روان مهاجران، نمونه‌موردی: کلانشهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار بخش شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد طراحی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

عموما مهاجرت امری استرس‌زا است؛ زیرا عواملی مانند نا آشنایی با محیط جدید و حس تعلق خاطر به محیط قبلی، می‌تواند فرد را دچار تنش های روحی – روانی و ناپایداری خلق و خو گرداند. با جهانی شدن شهرها و پیشرفت امکانات، شهرها همواره بستر رفت‌و‌آمد، سر و صدا و آلودگی ها بوده، و علاوه بر تحت الشعاع قرار دادن رفتارها و واکنش های انسان در محیط، غالبا موجب بروز تنش و استرس در افراد می شوند. اگرچه تاکنون پژوهش هایی پیرامون استرس محیطی و اثرگذاری مداخلات محیطی بر سلامت روان مردم صورت گرفته است، اما استرس محیطی هیچ‌گاه از منظر مهاجران شهری مورد تحقیق قرار نگرفته و عوامل و زوایای دقیق اثرگذاری استرس محیطی بر سلامت روان مهاجران شهری، هنوز روشن و مشخص نیست. از این رو، پژوهش کمی حاضر که بر حسب هدف، از نوع کاربردی دسته بندی می‌گردد، می‌کوشد تا بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی به بررسی اثرگذاری شاخص های استرس محیطی بر سلامت روان مهاجران در کلانشهر شیراز بپردازد. داده‌های مورد نیاز پژوهش از دو طریق مطالعات اسنادی-کتابخانه- اینترنتی و پرسشنامه پنج‌گزینه‌ای که با همکاری 384 تن از مهاجران ساکن شیراز تکمیل شدند، گردآوری شده‌اند. تحلیل داده ها نیز، با استفاده از ابزار SPSS و انجام آزمون های آماری مربوط به آن، انجام شده است. نتایج پژوهش حاکی از اثبات اثرگذاری معکوس شاخص‌های بعد زیست‌محیطی و اجتماعی متغییر استرس محیطی بر سلامت روان مهاجران است. این بدین معناست که تجربه شاخص‌های زیست‌محیطی و اجتماعی استرس محیطی شامل آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی صوتی، تجمع زباله و پسماند، ازدحام، دردسرهای روزانه و کیفیت پایین روابط اجتماعی، مستقیما موجب کاهش قابل توجه سلامت روان مهاجران در کلانشهر شیراز می‌شود. طراحی شهری، می‌تواند بهره‌گیری از ایده‌های خاص طراحی مبتنی بر بهبود سلامت روان و خلق فضاهای عمومی حمایتی، نقشی اساسی در درمان استرس محیطی مهاجران داشته باشد.

تازه های تحقیق

  • از طریق طراحی هدفمند فضاهای عمومی حمایتی، می‌توان استرس محیطی را درمان نمود.
  • این پژوهش برای اولین‌بار، اثر استرس محیطی را بر سلامت روان مهاجران کلان‌شهر شیراز را بررسی کرده است.
  • ابعاد زیست‌محیطی و اجتماعی متغیر استرس محیطی، بر سلامت روان مهاجران، اثر عکس ‌دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Healing Public Spaces: The Role of Urban Design in Enhancing the Mental Health of Migrants: A Case Study of Shiraz Metropolis

نویسندگان [English]

  • Ali Reza Sadeghi 1
  • Nafise Karimkoshte 2
1 Associate Prof., Department of Urban Planning and Design, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Master student of Urban Design, Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Migration is generally a stressful experience; factors such as unfamiliarity with a new environment and a sense of attachment to the previous one can lead to psychological tension and mood instability. With the globalization of cities and advancements in infrastructure, urban areas have become hubs of commuting, noise, and pollution, which not only influence human behaviors and reactions but often result in stress and tension among individuals. Although previous studies have investigated environmental stress and the impact of environmental interventions on public mental health, the concept of environmental stress has not been examined from the perspective of urban migrants. Consequently, the specific factors and dimensions influencing the effects of environmental stress on the mental health of urban migrants remain unclear. This quantitative study, categorized as applied research, aims to analyze the impact of environmental stress indicators on the mental health of migrants in Shiraz metropolis through a descriptive-analytical method. The necessary data were collected through documentary-library-internet studies and a five-point questionnaire completed by 384 migrants residing in Shiraz. Data analysis was conducted using SPSS software and relevant statistical tests. The results indicate a significant inverse relationship between environmental and social indicators of environmental stress and the mental health of migrants. This implies that experiences related to environmental and social stressors—including air pollution, water contamination, noise pollution, waste accumulation, overcrowding, daily hassles, and poor social relationships—directly contribute to a notable decline in the mental health of migrants in Shiraz metropolis. Urban design can play a crucial role in alleviating environmental stress for migrants by implementing specific design ideas aimed at enhancing mental well-being and creating supportive public spaces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental stress
  • mental well-being
  • migrant health
  • healing spaces

مراجع

  1. زارعی، م.، و نقی‌زاده، م. (۱۳۹۲). نوسازی یک فضای شهری با رویکرد خلق آرامش در فضا (مورد مطالعه: خیابان الله‌زار تهران). اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، قزوین.
  2. سعیدی زارنجی، س.، یزدانی، م.، و دولتیاریان، ک. (۱۴۰۲). بررسی عوامل مؤثر بر استرس شهری از دیدگاه شهروندان در شهر اردبیل. مجله جغرافیا و روابط انسانی، ۶(۲ (۲۲ پیاپی))، ۴۱۰-۳۹۰.
  3. صادق‌پور، ف. (۱۳۹۸). تدوین الگوی راهنمای طراحی فضاهای عمومی درمانگر در مقابل استرس (مورد مطالعه: گونه‌های خیابان در تهران). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر، بخش شهرسازی، گروه طراحی شهری.
  4. غلامیان مقدم، ا.، و سعیدی مفرد، س. (۱۳۹۹). تببین شاخص‌های محیطی مؤثر بر استرس شهروندان در فضای شهری (مطالعۀ موردی: محله سیرده سبزوار). جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، ۱(۷)، ۹۸-۷۸.
  5. کشیری دینکی، ع.، بارانی، ف.، و نبیان، ع. (۱۳۹۶). نقش قرارگاه اجتماعی شهری در کاهش میزان استرس شهروندان. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران، ۱۲-۱.
  6. کمالی، م.، و امیری، م. (۱۳۹۹). بررسی تأثیر اضطراب و استرس ایجادشده بدن‌های شهری بر شهروندان. فصلنامه مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، ۶(۳)، ۴۰-۳۳.
  7. مرکز آمار ایران. (۱۴۰۰). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
  8. مغانی رحیمی، خ.، ﺑﻬﺰاﺩﻓﺮ، م.، و جلیلی صدرآباد، س. (۱۴۰۱). برنامه‌ریزی شهری درمانگر استرس (نمونۀ مطالعاتی: ناحیۀ ۸ منطقه ۱ شهرداری تهران). نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، ۳(۲۷)، ۳۳-۱۹.
  9. مهشید، آ.، و جوان فروزنده، ع. (۱۳۹۲). بررسی تأثیر عوامل استرس‌زا در خیابان‌های شهری بر رفتار استفاده‌کنندگان (مطالعۀ موردی: خیابان مدرس کرمانشاه). کنفرانس ملی معماری و شهرسازی (انسانگرا).
  10. میرمحمدصادقی، ف. (۱۳۹۴). شناسایی شاخص‌ها و ارائۀ اصول طراحی شهری مؤثر بر سامان‌دهی محلات شهری به‌منظور کاهش استرس محیطی (نمونۀ موردی: محلۀ چیذر شهر تهران). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه هنر تهران، دانشکده هنر و معماری، گروه طراحی شهری.
  11. Abrahamyan Empson, L., Baumann, P. S., Söderström, O., Codeluppi, Z., Söderström, D., & Conus, P. (2020). Urbanicity: The need for new avenues to explore the link between urban living and psychosis. Early intervention in psychiatry, 14(4), 398-409.
  12. Adli, m. (2011). Urban stress and mental health, CITIES, HEALTH AND WELL-BEING HONG KONG, NOVEMBER 2011,1-3.
  13. Adli, M., & Schöndorf, J. (2020). Does the city make us ill? The effect of urban stress on emotions, behavior, and mental health. Bundesgesundheitsblatt-Gesundheitsforschung-Gesundheitsschutz, 63, 979-986.
  14. Baum, A., Grunberg, N. E., & Singer, J. E. (1982). The use of psychological and neuroendocrinological measurements in the study of stress. Health psychology, 1(3), 217.
  15. Baumann, P. S., Söderström, O., Abrahamyan Empson, L., Söderström, D., Codeluppi, Z., Golay, P., ... & Conus, P. (2020). Urban remediation: a new recovery-oriented strategy to manage urban stress after first-episode psychosis. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 55, 273-283.
  16. Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (2017). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Interpersonal development, 57-89.
  17. Berkman, L. F., & Glass, T. (2000). Social integration, social networks, social support, and health. Social epidemiology, 1(6), 137-173.
  18. Bilotta, E., Vaid, U., & Evans, G. W. (2018). Environmental stress. Environmental psychology: An introduction, 36-44.
  19. Bureau of National Statistics, 2017
  20. Burton, Ian (1990) "Factors in Urban Stress,"The Journal of Sociology & Social Welfare: Vol. 17 : Iss. 1 , Article 5,79-92.
  21. Campbell, J. M. (1983). Ambient stressors. Environment and behavior, 15(3), 355-380.
  22. Cappon, D. (1977). Urban stress. Canadian Medical Association journal, 116(1), 9.
  23. Chen, W., Zaid, S., & Nazarali, N. (2016). Environmental Psychology: The Urban Built Environment Impact On Human Mental Health. Journal of the Malaysian Institute of Planners, 23-38.
  24. Clarke, M. (2005). Assessing well-being using hierarchical needs(No. 2005/22). WIDER research paper.
  25. Cochran, W. G. (1977). Sampling techniques. John Wiley& Sons.
  26. Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological bulletin, 98(2), 310.
  27. Cohen, S., Evans, G. W., Stokols, D., Krantz, D. S., 1986. Behavior, Health, and Environmental Stress, Plenum Press, New York.
  28. Departments of the University (ANN ARBOR). Research Center for Group Dynamics, CARTWRIGHT, D. P., & LEWIN, C. (1951). Field Theory in Social Science. Selected Theoretical Papers by Kurt Lewin... Edited by Dorwin Cartwright. Harper & Bros..
  29. Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological bulletin, 95(3), 542.
  30. Doherty, T., & Chen, A. (2016). Improving human functioning: Ecotherapy and environmental health approaches. Research methods for environmental psychology, 323-343.
  31. Evans, G. W. (Ed.). (1984). Environmental stress. CUP Archive.
  32. Evans, G. W., Wells, N. M., & Moch, A. (2003). Housing and mental health: a review of the evidence and a methodological and conceptual critique. Journal of social issues, 59(3), 475-500.
  33. Fournet, G. D., Distefano, M. K., & Pryer, M. W. (1966). Job satisfaction and mental health. Personnel Psychology, 19, 165-183.
  34. Frumkin, H. (2001). Beyond toxicity: human health and the natural environment. American journal of preventive medicine, 20(3), 234-240.
  35. Hirshkowitz, M., Whiton, K., Albert, S. M., Alessi, C., Bruni, O., DonCarlos, L., ... & Hillard, P. J. A. (2015). National Sleep Foundation’s sleep time duration recommendations: methodology and results summary. Sleep health, 1(1), 40-43.
  36. Idler, E. L., & Benyamini, Y. (1997). Self-rated health and mortality: a review of twenty-seven community studies. Journal of health and social behavior, 21-37.
  37. Koenig, H. G. (2001). Handbook of religion and health.
  38. Larcombe, D. L., van Etten, E., Logan, A., Prescott, S. L., & Horwitz, P. (2019). High-Rise apartments and urban mental health—historical and contemporary views. Challenges, 10(2), 34.
  39. Lazarus, R. S. (1966). Psychological stress and the coping process.
  40. Lazarus, R. S., & Cohen, J. B. (1977). Environmental stress. Human Behavior and Environment: Advances in Theory and Research Volume 2, 89-127.
  41. Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer publishing company.
  42. Lederbogen, F., Haddad, L., & Meyer-Lindenberg, A. (2013). Urban social stress–risk factor for mental disorders. The case of schizophrenia. Environmental pollution, 183, 2-6.
  43. Li, J., & Rose, N. (2017). Urban social exclusion and mental health of China's rural-urban migrants–a review and call for research. Health & place, 48, 20-30.
  44. Litman, T. (2020). Urban sanity: Understanding urban mental health impacts and how to create saner, happier cities. Victoria Transport Policy Institute.
  45. Lyubomirsky, S., King, L., & Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success?. Psychological bulletin, 131(6), 803.
  46. Miles, R., Coutts, C., & Mohamadi, A. (2012). Neighborhood urban form, social environment, and depression. Journal of Urban Health, 89, 1-18.
  47. Pacione, M. (2003). Urban environmental quality and human wellbeing—a social geographical perspective. Landscape and urban planning, 65(1-2), 19-30.
  48. Rishi, P., & Khuntia, G. (2012). Urban environmental stress and behavioral adaptation in Bhopal City of India. Urban Studies Research, 2012.
  49. Roe, J., & McCay, L. (2021). Restorative cities: Urban design for mental health and wellbeing. Bloomsbury Publishing.
  50. Sahu, K., & Gupta, D. (2013). Life skills and mental health. Indian Journal of Health and Wellbeing, 4(1), 76.
  51. Scully, C. (2014). Scully's Medical Problems in Dentistry E-Book: Scully's Medical Problems in Dentistry E-Book. Elsevier Health Sciences.
  52. Simmel, G. (1903). Die Großstädte und das Geistesleben [The metropolis and mental life]. Dresden: Petermann.‏
  53. Stansfeld, S. A., & Matheson, M. P. (2003). Noise pollution: non-auditory effects on health. British medical bulletin, 68(1), 243-257.
  54. Stilgoe, J. R. (2001). Gone barefoot lately? 1. American Journal of Preventive Medicine, 20(3), 243-244.
  55. Tomlinson, M., Grimsrud, A. T., Stein, D. J., Williams, D. R., & Myer, L. (2009). The epidemiology of major depression in South Africa: results from the South African Stress and Health study: mental health. South African Medical Journal, 99(5), 368-373.
  56. Triguero-Mas, M., Donaire-Gonzalez, D., Seto, E., Valentín, A., Martínez, D., Smith, G., ... & Nieuwenhuijsen, M. J. (2017). Natural outdoor environments and mental health: Stress as a possible mechanism. Environmental research, 159, 629-638.
  57. Ulrich, R. S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery. science, 224(4647), 420-421.
  58. Vargas, T., Conley, R. E., & Mittal, V. A. (2020). Chronic stress, structural exposures and neurobiological mechanisms: A stimulation, discrepancy and deprivation model of psychosis. International review of neurobiology, 152, 41-69.
  59. Veenhoven, R. (2000). Well‐being in the welfare state: Level not higher, distribution not more equitable. Journal of Comparative Policy Analysis: Research and Practice, 2(1), 91-125.
  60. Ventriglio, A., Torales, J., Castaldelli-Maia, J. M., De Berardis, D., & Bhugra, D. (2021). Urbanization and emerging mental health issues. CNS spectrums, 26(1), 43-50.
  61. Vojnovic, I., Pearson, A., Asiki, G., Allen, A., & DeVerteuil, G. (Eds.). (2019). Handbook of Global Urban Health (1st ed.). Routledge.
  62. Warburton, D. E., Nicol, C. W., & Bredin, S. S. (2006). Health benefits of physical activity: the evidence. Cmaj, 174(6), 801-809.
  63. Wells, N. M., Evans, G. W., & Yang, Y. (2010). Environments and health: planning decisions as public-health decisions. Journal of Architectural and Planning Research, 124-143.
  64. Whyte, W. H. (1980). The social life of small urban spaces.
  65. Winpenny, J. T. (1991). Values for the environment: a guide to economic appraisal(pp. 277-pp).
  66. World Health Organization. (2013). the European Mental Health Action Plan 2013– 2020. http://www.euro.who.int/pubreq uest
  67. World Health Organization. (2018). Ambient (outdoor) air quality and health.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 28 شهریور 1403
  • تاریخ بازنگری: 21 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 29 آبان 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 30 دی 1403
  • تاریخ انتشار: 30 دی 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار