بررسی و شناخت تاثیرات نسبت‌های طلایی در ایجاد زیبایی‌ بصری شهر تاریخی ماسوله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری معماری، گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استاد گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران

3 دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

4 دانشیار گروه فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران

چکیده

شهر تاریخی ماسوله، واقع در استان گیلان، یکی از نمونه‌های برجسته به‌کارگیری تناسبات طلایی و هندسی در معماری ایران است که به ایجاد زیبایی بصری و انتقال مفاهیم معنوی منجر شده است. این پژوهش با هدف بررسی و شناخت تأثیرات نسبت‌های طلایی در شکل‌گیری زیبایی بصری ماسوله انجام شد. روش تحقیق توصیفی‌تحلیلی بوده و با استفاده از مطالعات میدانی و نرم‌افزارهایی مانند اتوکد 2024، آتریس گلدن سکشن 5.9.2 و فی‌ماتریکس 1.618 برای الگوها و تناسبات طلایی موجود در آرایه‌های معماری ماسوله استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که اعتقادات دینی، احترام به طبیعت، نیازهای اقلیمی و سازه‌ای و استفاده از مصالح بوم‌آورد از عوامل اصلی مؤثر بر شکل‌گیری معماری ماسوله بوده‌اند. تناسبات طلایی، از جمله دایره طلایی، مستطیل طلایی، مارپیچ طلایی و مثلث خیام-پاسکال، به‌طور گسترده در طراحی ابنیه و تزئینات این شهر به‌کار رفته‌اند. نتایج حاکی از آن است که استفاده از تناسبات طلایی، علاوه بر ایجاد تعادل و هماهنگی بصری، ریتمی چشم‌نواز و پایدار را در ساختار کالبدی ماسوله به وجود آورده است. همچنین، این تناسبات در طراحی بازشوها، درب‌ها و تزئینات داخلی مانند نقش‌مایه‌های مذهبی و گیاهی، به انتقال مفاهیم فرهنگی و معنوی کمک کرده‌اند. انطباق ساختار پلکانی ماسوله با سلسله اعداد فیبوناچی و مثلث خیام-پاسکال، نشان‌دهنده هوشمندی در هماهنگی با شرایط محیطی و اقلیمی بوده و دسترسی آسان را در محیط‌های شیب‌دار فراهم کرده است. علاوه بر این، بررسی تزئینات معماری نشان می‌دهد که استفاده از پیمون‌های کوچک و بزرگ نقش مهمی در ایجاد هویت محلی و انطباق با مصالح بوم‌آورد داشته است. ساختارهای معماری ماسوله توانسته‌اند هماهنگی میان طبیعت، فرهنگ و معماری را به بهترین شکل ممکن نمایان سازند و الگوی موفقی برای طراحی در مناطق مشابه ارائه دهند.

تازه های تحقیق

  • کاربرد گسترده تناسبات طلایی در معماری ماسوله
  • تأثیر اعتقادات دینی و احترام به طبیعت در شکل‌گیری معماری
  • انطباق ساختار پلکانی ماسوله با سلسله اعداد فیبوناچی
  • انتقال مفاهیم فرهنگی و معنوی از طریق تزئینات معماری

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Impacts of Golden Ratios on Visual Aesthetics in the Historic City of Masouleh

نویسندگان [English]

  • Saeid Hasanpour Loumer 1
  • Ahad Nejad Ebrahimi 2
  • Hassan Sattari Sarbangholi 3
  • Ali Vandshoari 4
1 Ph.D. Graduate in Architecture, Department of Architecture and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Professor, Department of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
3 Associate Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Department of Architecture and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
4 Associate Professor, Department of Carpet, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The historic city of Masouleh, located in Gilan Province, is a prime example of the application of golden and geometric proportions in Iranian architecture, resulting in visual beauty and conveying spiritual concepts. This research investigates the effects of golden ratios on Masouleh's visual beauty, exploring the concepts that influenced its architectural patterns and the utilization of golden proportions in its structure.The research method is descriptive-analytical, using field studies and software like AutoCAD 2024, Atrise Golden Section 5.9.2, and PhiMatrix 1.618 to analyze the patterns and golden proportions present in Masouleh's architecture. The findings indicate that religious beliefs, respect for nature, climatic and structural needs, and the use of local materials are key factors shaping Masouleh's architectural design. Golden proportions, such as the golden circle, golden rectangle, golden spiral, and Khayyam-Pascal triangle, are extensively used in building designs and decorations.The results suggest that golden proportions create visual balance and harmony, establishing an appealing and sustainable rhythm in Masouleh's physical structure. These proportions also aid in the transmission of cultural and spiritual concepts through the design of openings, doors, and interior decorations such as religious and floral motifs. The alignment of Masouleh's stepped structure with the Fibonacci sequence and Khayyam-Pascal triangle demonstrates intelligence in harmonizing with environmental and climatic conditions, facilitating easy access in sloped terrains. Additionally, the examination of architectural decorations reveals that using small and large modules plays a significant role in creating local identity and adapting to indigenous materials.In conclusion, Masouleh's architectural structures successfully demonstrate harmony between nature, culture, and architecture. The integration of traditional and modern design principles offers a valuable model for contemporary architectural endeavors in similar regions, fostering a sustainable and culturally enriched built environment, ensuring that future designs respect and reflect the rich heritage and natural beauty of the area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Golden ratios
  • visual aesthetics
  • architectural elements
  • Masouleh

مراجع

  1. بمانیان، محمدرضا. (1381)، مقدمه‌ای بر نقش و کاربرد پیمون در معماری ایرانی. مدرس هنر، سال اول (1)، صص 1 -10.
  2. بمانیان، محمدرضا.، اخوت، هانیه و بقایی، پرهام. (۱۳۹۰)، کاربرد هندسه و تناسبات در معماری، هله، تهران.
  3. بوزجانی، ابوالوفا محمدبن محمد. (1389)، هندسۀ ایرانی کاربرد هندسه در عمل (ترجمۀ سیدعلیرضا جذبی)، سروش، تهران.
  4. پیرنیا، محمدکریم و معماریان، غلامحسین. (1397). سبک‌شناسی معماری ایرانی. تهران: سروش دانش.
  5. تندرو، مهسا. (۱۴۰۰)، مطالعۀ تزیینات «در چوبی» بقعۀ چهار پادشاهان لاهیجان موجود در موزه ملی. پیکره، سال دهم (۲۳)، صص 46 -59.
  6. حسن‌پور لمر، سعید. (1397)، ماسوله شهری کهن؛ همراه با مؤلفه‌های معماری پایدار و ایرانی اسلامی، سخنوران تهران.
  7. حسین‌آبادی، زهرا.، و محمدپور، مرضیه. (1395)، بررسی نمادهای تصویری هنر شیعی در نقاشی قهوه‌خانه‌ای. پیکره، سال پنجم (۹)، صص 35 -50.
  8. خزایی، محمد. (1381)، هزار نقش: نقوش کتیبه خطوط تزیینی، آجر، کاشی، گچ‌بری، مؤسسۀ مطالعات هنر اسلامی، تهران.
  9. خزایی، محمد. (1385)، بازتاب مؤلفه‌های ایرانی در روند شکل‌گیری فرهنگ و هنر اسلامی ایران در سده‌های سوم تا پنجم هجری. دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه اصفهان، سال دوم (44-45)، صص 17 -31.
  10. خزایی، محمد.، و حسینی، قسیم. (1389)، بررسی آرایه‌های تزیینی در بقعۀ امامزاده اسماعیل (ع) قم. مطالعات هنر اسلامی، سال ششم (12)، صص 99 -112.
  11. شمس، صادق. (1381)، جلوه‌هایی از هنر و معماری ایران‌زمین. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  12. طالقانی، محمود. (۱۳۹۰)، خانۀ موسی‌زاده: میراث معماری روستایی گیلان (۴)، مؤسسۀ تألیف و نشر آثار هنری متن، تهران.
  13. عباسی، نوشین.، ولی‌بیگ، نیما.، و آریا، نیکتا. (۱۴۰۰)، مطالعه مقایسه‌ای سلسله‌مراتب ورودی مساجد جامع عباسی و سیداصفهان از منظر نظام تناسبات هندسۀ ایرانی در پلان. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، سال ششم (۱)، صص 39 -51.
  14. عطاریان، کورش.، مؤمنی، کوروش.، و مسعودی، زهره. (۱۳۹۴)، بررسی تناسبات حیاط مساجد دوره صفویه اصفهان. مطالعات تطبیقی هنر، سال پنجم (10)، صص 67 -81.
  15. علیمرادی، منصور. (۱۳۹۸)، دیدنی‌های ماسوله، روزنه، تهران.
  16. قرآن کریم.
  17. کلاه‌کج، منصور.، و روان‌جو، احد. (۱۴۰۰)، زیباشناسی خط محاسباتی سیاق در کتابت اسناد ایرانی. مطالعات ملی، سال بیست و دوم (2)، صص 151 -172.
  18. مکی‌نژاد، مهدی. (1388)، تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی تزیینات معماری، سمت، تهران.
  19. Akhtaruzzaman, M., & Shafie, A. A. (2012). Geometrical Substantiation of Phi, the Golden Ratio and the Baroque of Nature, Architecture, Design and Engineering. International Journal of Arts, 1 (1), 1–22.
  20. Alexander, C. (1979). The Timeless Way of Building. Oxford University Press.
  21. Ardalan, N., & Bakhtiar, L. (2000). The Sense of Unity: The Sufi Tradition in Persian Architecture. University of Chicago Press.
  22. Arnheim, R. (1974). Art and Visual Perception: A Psychology of the Creative Eye. University of California Press.
  23. Ashby, M. (2022). The Kemetic Tree of Life: Ancient Egyptian Metaphysics and Cosmology for Higher Consciousness -Expanded Color Edition. Miami: Sema Institute.
  24. Aydin, N., Hammoudi, L., & Bakbouk, G. (2021). Al-Kashi’s Miftah al-Hisab, Volume II: Geometry: Translation and Commentary.London: Birkhäuser.
  25. Azemati, H. Bagheri, M. Hosseini, H. & Norouzian Maleki, S. (2011). An assessment of pedestrian networks in accessible neighborhoods: Traditional neighborhoods in Iran. International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning, No 21(1), pp. 52-59.
  26. Balilan Asl, L., & Hasanpour Loumer, S. (2019). Geometric patterns and golden proportion common language of architecture and art in the Abyaneh village. Journal of Architecture in Hot and Dry Climate, 7(9), 45–68.
  27. Bejan, A. (2009). The golden ratio predicted: Vision, cognition and locomotion as a single design in nature. International Journal of Design and Nature and Ecodynamics, 4 (2), 97–104.
  28. Bidar, F. Ajideh, S. Eftekharmanavi, S. Yusefi Keiashi1, H. & Ghorbani Gashti, K. (2013). A Review of Tourism Circumstance and Analyze the Strategies of Improving the Tourism Industry in Gilan Province. International Journal of Business and Behavioral Sciences, No 3(11), pp. 79-88.
  29. Blair, S. S., & Bloom, J. M. (1995). The Art and Architecture of Islam: 1250–1800. Yale University Press.
  30. Brooks, M. (2021). The Quantum Astrologer’s Handbook: A History of the Renaissance Mathematics That Birthed Imaginary Numbers, Probability, and the New Physics of the Universe. USA: Scribe US.
  31. Brown, R. (2021). Islamic Woodcarving Art in Northern Iran. Cambridge University Press.
  32. Burckhardt, T. (1976). Art of Islam: Language and Meaning. Islamic Publications.
  33. Campbell, S. C., & Campbell, R. P. (2022). Growing Patterns: Fibonacci Numbers in Nature. USA: Astra Young Readers.
  34. Carmona, M. (2010). Public Places, Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design. Routledge.
  35. Clark, V. L. P., & Creswell, J. W. (2021). Mixed Methods Research in Architecture. Journal of Architectural Research, 45(3), 123-145.
  36. Critchlow, K. (1976). Islamic Patterns: An Analytical and Cosmological Approach. Thames & Hudson.
  37. Ehsani, M. (2013). The Architecture of Masouleh: A Study of Vernacular Urbanism. Tehran University Press.
  38. Elam, K. (2001). Architectural drafting and design. 5th ed. Belmont, CA: Wadsworth Publishing Company.
  39. Elam, K. (2001). Geometry of Design: Studies in Proportion and Composition. Princeton Architectural Press.
  40. Ettinghausen, R., Grabar, O., & Jenkins-Madina, M. (2001). Islamic Art and Architecture: 650–1250. Yale University Press.
  41. Falbo, C. (2005). The Golden Ratio: A Contrary Viewpoint. The College Mathematics Journal, 36 (2), 123.
  42. Fischler, R. S. (1981). On the application of the golden ratio in the visual arts. Leonardo, 14 (1), 31–32.
  43. Fraser, M. (2013). Design Research in Architecture: A Hybrid Approach. Architectural Research Quarterly, 17(2), 89-102.
  44. Galenoi, M., & Tadaion, A. (2010). Urban aesthetics and the role of the golden ratio in city planning. Journal of Environmental Psychology, 30 (2), 250–260.
  45. Gehl, J. (2011). Life between Buildings: Using Public Space. Island Press.
  46. Golombek, L., & Wilber, D. N. (1988). The Timurid Architecture of Iran and Turan. Princeton University Press.
  47. Green, C. D. (1995). All That Glitters: A Review of Psychological Research on the Aesthetics of the Golden Section. Perception, 24 (8), 937–968.
  48. Greer, J. M. (2021). The Way of the Golden Section: A Manual of Occult Training. London: Aeon Books.
  49. Harrison, A. (2020). Introduction to Ratio & Proportion. New York: Independently published.
  50. Harrison, P. (2020). Proportions in Art and Architecture. London: ArtPress.
  51. Hasanpour Loumer, S., Nezhadebrahimi, A., Sattari Sarbangholi, H. and Vandshoari, A. (2022). Re-reading architectural patterns and arrays of the historical city of Masouleh using awaiting concepts of the Savior and Mahdaviat. Age of the future, 15(36), 7-32.
  52. Hasanpour Loumer, S., Nejad Ebrahimi, A., Sattari sarbangholi, H. and Vand Shoari, A. (2024). The Identification and Typology of Traditional Doors of the Historical City of Masouleh. Pazhoheshha-ye Bastan shenasi Iran, 13(39), 297-326
  53. Hasanpour Loumer, S., Nejad Ebrahimi, A., Sattari Sarebangholi, H. and Vand Shoari, A. (2023). Typology and Seismic Stability Analysis of the Vaults of the Historical City of Masouleh. Armanshahr Architecture & Urban Development, 16(44), 91-110.
  54. Hastings, J. (2006). The Golden Ratio: The Story of Phi, the World's Most Astonishing Number. Thomas Dunne Books.
  55. Hemenway, P. (2005). Divine Proportion: Phi in Art, Nature, and Science. Sterling Publishing.
  56. Hersey, G. (2000). The lost meaning of classical architecture: Speculations on ornament from Vitruvius to Vignola. Cambridge: MIT Press.
  57. Hersey, G. L. (2000). Architecture and Geometry in the Age of the Baroque. University of Chicago Press.
  58. Jurgensen, R. C., Brown, R. G., & Jurgensen, J. W. (2022). Geometry. Boston: Houghton Mifflin.
  59. Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The Experience of Nature: A Psychological Perspective. Cambridge University Press.
  60. Kleiss, W. (1981). Islamic Architecture in Iran: Post-Islamic Period. Brill.
  61. Lentz, T. W., & Lowry, G. D. (1989). Timur and the Princely Vision: Persian Art and Culture in the Fifteenth Century. Smithsonian Institution Press.
  62. Livio, M. (2008). The Golden Ratio: The Story of PHI, the World’s Most Astonishing Number. New York: Crown.
  63. Lynch, K. (1960). The Image of the City. MIT Press.
  64. Markowsky, G. (1992). Misconceptions about the Golden Ratio. The College Mathematics Journal, 23 (1), 2.
  65. Mehta, V. (2018). The Street: A Quintessential Social Public Space. Routledge.
  66. Meisner, G. B., & Araujo, R. (2018). The Golden Ratio: The Divine Beauty of Mathematics. USA: Race Point Publishing.
  67. Najafgholipour kalantari, nasim, ETESAM, IRAJ, & HABIB, FARAH. (2017). check in architectural geometry and proportions of the golden Iran (Case Study: Tabriz traditional houses). URBAN MANAGEMENT, 16(46), 477-491.
  68. Padovan, R. (1999). Architecture and the philosophy of geometry. Cambridge: Cambridge University Press.
  69. Padovan, R. (1999). Proportion: Science, Philosophy, Architecture. Taylor & Francis.
  70. Pirnia, M. K. (2005). Stylistics of Iranian Architecture. Soroush Press.
  71. Pope, A. U. (1965). Introducing Persian Architecture. Oxford University Press.
  72. Rygg, P., & Bartlett, D. (2022). Golden Section. New York: Vintage.
  73. Schimmel, A. (2010). The Triumphal Sun: A Study of the Works of Jalaloddin Rumi. University of California Press.
    Steiner, P. (2017). Mathematics and Art: Mathematical Visualization in Art and Architecture. Springer.
    Kouchakzadeh, M. (2015). Architectural Elements of Traditional Iranian Towns. Tehran University Press
  74. Smith, J. (2020). Geometric Patterns in Persian Architecture. Oxford University Press
  75. Stakhov, A. (2020). Mathematics of Harmony as a New Interdisciplinary Direction and “Golden” Paradigm of Modern Science (Series on Knots and Everything). Singapore: World Scientific Publishing Co.
  76. Stalley, R. (2000). Early medieval architecture: The architecture of the early medieval period. Oxford: Oxford University Press.
  77. Stieger, S., & Swami, V. (2015). Time to Let Go? No Automatic Aesthetic Preference for the Golden Ratio in Art Pictures. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 9 (1), 91–100.
  78. Tavassoli, M. (2016). Urban Structure in Hot Arid Environments: Sustainable Urban Design. Springer.
  79. Verbeke, J. (2020). Research by Design in Architecture. Architectural Science Review, 63(4), 345-360
  80. Vernon, R. (2000). The Golden Ratio: A Study of Its Application in Architecture and Art. Academic Press.
  81. Viincent, R. (2022). Geometry of the golden section. Marseille: CHALAGAM.
  82. Wheater, C. (2019). Geometry: The Measure of Things. New York: MathWorld
  83. Zboyan, F. H. (2022). How to Ward Off the Evil Eye “And Protect Yourself Against Hexes, Curses, and Spells”. Saint George: Solar-Vision.
  84. Zhou, Y., Sakieh, Y., & Li, X. (2014). Urban landscape aesthetics: A review of recent research. Journal of Urban Planning and Development, 140 (1), 15–25.
  85. Ziaieniya M H, hashemi zarj abad H. The Golden Proportion and System of Islamic– Iranian proportions in Qaen Mosque. Mmi 2016; 6 (11):89-100

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 مهر 1403
  • تاریخ بازنگری: 15 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 12 آذر 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 30 دی 1403
  • تاریخ انتشار: 30 دی 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار